ادامه جداشدگی (پارگی) پرده شبكیه - Retinal Detachment

درمان

تنها درمان مؤثر برای جدا شدگی شبكیه، جراحی است. جدا شدگی شبكیه به هیچ وجه خود به خود و یا با مصرف دارو بهبود نمی یابد و باید جراحی هرچه سریع تر انجام شود. نوع جراحی مناسب بر اساس محل، اندازه، نوع و شدت جدا شدگی شبكیه تعیین می شود. دو اصل اساسی در درمان جدا شدگی شبكیه عبارتند از:

بستن سوراخ ها
نزدیك كردن شبكیه به لایه های زیرین و دیواره خارجی چشم، بطوریكه شبكیه بتواند سر جای خود بچسبد.
بر این اساس روش های درمانی مختلفی وجود دارد:

چسباندن شبكیه با استفاده از لیزر یا انجماد: (Laser Retinopexy)

این روش، روش مؤثری برای بستن سوراخ های شبكیه است اما به تنهایی نمی تواند جدا شدگی شبكیه را درمان كند. در مواردیكه شبكیه سوراخ شده اما هنوز جدا شدگی شبكیه اتفاق نیافتاده است این روش می تواند با بستن سوراخ از جدا شدگی شبكیه جلوگیری كند. در این روش كه با بی حسی موضعی قابل انجام می باشد یا با استفاده از لیزر (از سمت داخل چشم) و یا با استفاده از قلم كرایوتراپی (از سمت خارج چشم) سوختگی هایی در دور تا دور لبه سوراخ ایجاد می گردد. این سوختگی ها باعث چسبندگی بافت ها شده، اتصالات محكمی بین شبكیه و دیواره چشم ایجاد می كند. در نتیجه دور تا دور سوراخ بسته می شود و راه ورود مایع به پشت شبكیه بسته می شود. (لیزر سوختگی حرارتی ایجاد می كند، قلم كرایوتراپی بافت را منجمد می كند و می سوزاند)

چسباندن شبكیه با استفاده از گاز (Pneumatic Retinopexy)

در این روش پس از ایجاد بی حسی موضعی، پزشك یك حباب كوچك گاز را به داخل چشم تزریق می كند. این حباب گاز در داخل چشم متسع می شود و از سمت داخل به شبكیه فشار می آورد و آن را در جای خود نگه می دارد، به علاوه با فشار آوردن بر روی لبه های سوراخ شبكیه باعث بسته شدن سوراخ شده و مانع از نشت مایع به پشت شبكیه می گردد. از آنجا كه گاز در داخل چشم به سمت بالا حركت می كند این روش فقط وقتی موثر است كه جدا شدگی شبكیه در بخش بالایی كره چشم اتفاق افتاده باشد. برای آنكه حباب گاز در جای مناسب قرار گیرد معمولاً به بیمار توصیه می شود كه تا مدتی سرش را صاف نگه دارد و حتی به حالت نشسته بخوابد. حباب گاز معمولاً ظرف 10 روز تا دو هفته جذب می شود پس از این زمان معمولاً با استفاده از لیزر یا قلم كرایوتراپی دور تا دور سوراخ شبكیه سوزانده می شود تا سوراخ مجدداً باز نشود.

باكل اسكلر (Scleral buckle)

این روش، شایع ترین روش درمان جدا شدگی پرده شبكیه است. در این روش یك باكل ( یك اسفنج یا نوار سیلیكونی نرم) با بخیه به اسكلرا ( صلبیه یا همان سفیدی چشم) دوخته می شود و مثل یك كمربند تنگ دیواره خارجی را به سمت داخل فشار می دهد و آن را به شبكیه كنده شده نزدیك می كند تا شبكیه فرصت كند در جای خود بچسبد. در صورتی كه مایع زیادی در پشت شبكیه جمع شده باشد در حین جراحی این مایع تخلیه می شود تا شبكیه سریعتر به دیواره خارجی چشم بچسبد. به علاوه در حین عمل لبه سوراخ های شبكیه نیز با استفاده از لیزر یا قلم كرایوتراپی بسته می شود.

باكل اسكلرا به صورت دائمی در جای خود باقی می ماند و نیازی به خارج كردن ندارد ( مگر آنكه مشكل خاصی ایجاد كند). باكل از بیرون دیده نمی شود و تغییر بارزی در ظاهر چشم ایجاد نمی كند امابه خاطر ایجاد فشار و تغییر شكل كره چشم می تواند باعث نزدیك بینی شود.

ویتركتومی (Vitrectomy)

در مورادی كه روش های ساده تر نتوانند جدا شدگی پرده شبكیه را درمان كنند از جراحی پیچیده تری به نام ویتركتومی استفاده می شود. در مواردی كه سوراخ های شبكیه متعدد یا بسیار بزرگ باشند یا بخش بزرگی از شبكیه جدا شده باشد، در مورادی كه در داخل چشم خونریزی اتفاق افتاده باشد یا شبكیه تحت كشش باشد، معمولاً روش های جراحی ساده تر موثر نیست و باید از جراحی ویتركتومی استفاده شود. (واژه ویتركتومی به معنای خارج كردن مایع زجاجیه از چشم است). در این روش ابتدا زجاجیه با یك وسیله مخصوص از چشم خارج می شود. این وسیله مخصوص با یك تیغه گیوتین مانند بسیار ظریف رشته های زجاجیه را می برد و آن ها را از چشم خارج می كند، به این ترتیب كشش از روی شبكیه برداشته می شود ، به علاوه در صورت وجود خونریزی در داخل چشم، خون به همین ترتیب شسته می شود. سپس به جای زجاجیه سرم نمكی استریل به داخل چشم تزریق می شود. (جایگزین كردن زجاجیه با سرم نمكی اختلالی در بینایی فرد ایجاد نمی كند). در نهایت سوراخ های شبكیه با استفاده از لیزر بسته می شود.

گاهی برای آنكه شبكیه بهتر در جای خود قرار بگیرد مایعات سنگین (مثل پرفلورون) به داخل چشم تزریق می شود تا شبكیه را در سر جای خود بخواباند، سپس این مایع با سرم نمكی عوض می شود. گاهی هم علاوه بر سرم نمكی یك حباب گاز قابل اتساع به داخل چشم تزریق می شود تا بخش های بالایی شبكیه را در جای خود نگه دارد.

گاهی همراه با جراحی ویتركتومی از باكل اسكلرا هم استفاده می شود تا فشار خارجی هم به چسباندن مجدد شبكیه كمك كند.

در موارد خاصی كه روش های فوق مؤثر نیستند پس از انجام ویتركتومی ماده خاصی به نام روغن سیلیكون تزریق می شود تا كره چشم را از داخل پر كند و با فشار داخلی شبكیه را در جای خود نگـه دارد. وقتی روغن سیلیكون در داخل چشم است دید شدیداً مختـل می شود. پس از چند ماه كه شبكیه در جای خود چسبید با یك جراحی مجدد روغن خارج و سرم نمكی به جای آن تزریق می گردد.

مراقبت های پس از عمل

پس از جراحی، به خصوص باكل اسكلرا و ویتركتومی تا چندین روز چشم دردناك و حساس است. معمولاً لازم است قطره های آنتی بیوتیك تا یكی دو هفته و قطره های ضد التهاب تا چند هفته پس از جراحی استفاده شود. گاهی قطره های دیگر (مثل داروهای پایین آورنده فشار چشم و یا قطره های گشاد كننده مردمك) نیز استفاده می شود. در صورتیكه حباب گاز به داخل چشم تزریق شده باشد فرد باید تا یكی دو هفته سرش را صاف نگه دارد و حتی برای خوابیدن هم در وضعیت نیمه نشسته قرار گیرد و به هیچ وجه طاقباز نخوابد.

بطور كلی پس از جراحی شبكیه لازم است فرد مرتباً جهت كنترل وضعیت شبكیه و جلوگیری از عوارض احتمالی به چشم پزشك مراجعه كند.

نتیجه جراحی

نتیجه جراحی چسباندن شبكیه به دو عامل مهم بستگی دارد:

طول مدت زمانیكه شبكیه از جای خود كنده شده بوده است.
وضعیت مركز بینایی (ماكولا)
ماكولا یا مركز بینایی بخش مركزی شبكیه است كه مسئول دید دقیق مستقیم است. در صورتیكه قبل از عمل ماكولا از جای خود كنده نشده باشد نتیجه عمل نسبتاً خوب است بطوریكه بیش از 2/3 بیماران پس از عمل دید كافی برای مطالعه خواهند داشت اما در صورتیكه ماكولا از جای خود كنده شده باشد بیمار پس از عمل دید ضعیفی خواهد داشت.

بهترین نتیجه جراحی وقتی اتفاق می افتد كه پرده شبكیه ظرف یكی دو هفته در جای خود چسبانده شود، در مواردیكه جدا شدگی پرده شبكیه مدت زیادی طول بكشد پس از عمل بیمار دید رضایت بخشی نخواهد داشت.

بطور كلی در 90 تا 95% موارد با یك یا چند عمل جراحی شبكیه در جای خود می چسبد، اما باید توجه داشت كه چسبیدن شبكیه در محل آناتومیك خود لزوماً باعث بهبود دید فرد نخواهد شد. همانطور كه گفته شد وضعیت دید پس از عمل به وضعیت ماكولا و مدت زمانیكه شبكیه از جای خود جدا شده بوده بستگی دارد. بطور كلی هرچه جداشدگی پرده شبكیه كوچكتر و از مركز شبكیه دورتر باشد نتیجه جراحی بهتر و هر جه جدا شدگی بزرگتر و به مركز شبكیه نزدیك تر باشد نتیجه بدتر خواهد بود.

پیشگیری

تشخیص سریع كلید درمان موفقیت آمیز پارگی شبكیه است. اطلاع از كیفیت دید در دو چشم اهمیت اساسی دارد. توصیه می شود كه كلیه افراد در معرض خطر (افراد نزدیك بین، بیماران دیابتی، كسانیكه سابقه شخصی خانوادگی جدا شدگی پرده شبكیه دارند) روزانه در منزل دید چشمهایشان را كنترل كنند برای این منظور باید دید هر یك از چشم ها بصورت جداگانه با بستن چشم مقابل كنترل گردد و در صورت بروز هر تغییری در دید چشم ها در اسرع وقت (حداكثر ظرف24 ساعت) به چشم پزشك مراجعه شود. در صورت بروز هر یك از علائم زیر حداكثر ظرف 24 ساعت به چشم پزشك مراجعه كنید:

احساس وجود پرده یا سایه در جلوی چشم
دیدن جرقه های نوری
بروز مگس پران جدید و یا افزایش تعداد مگس پران (اجسام شناور در جلوی چشم)
دیدن شبكه های تور مانند در جلوی چشم
هر نوع كاهش دید ناگهانی
تشخیص سریع جدا شدگی پرده شبكیه مهمترین عامل در درمان موفقیت آمیز آن است.