جداشدگی (پارگی) پرده شبكیه - Retinal Detachment

شبكیه یك بافت عصبی حساس به نور است كه به صورت یك لایه نازك در داخل بخش خلفی كره چشم قرار گرفته است و نور را به پیام های عصبی تبدیل كرده به مغز می فرستد. بنابراین شبكیه یك نقش كلیدی در فرایند بینایی دارد.

پرده شبكیه بیشتر اكسیژن و مواد مصرفی خود را از یك لایه عروقی به نام مشیمیه (كوروئید) دریافت می كند كه دور تا دور شبكیه را احاطه كرده است. هر گاه ارتباط شبكیه با مشیمیه زیرین قطع شود به دلیل كمبود اكسیژن و مواد غذایی ابتدا شبكیه كاركرد خود را از دست می دهد و فرد دچار مشكل بینایی می شود، به علاوه اگر این وضعیت طول بكشد بافت های شبكیه به تدریج می میرند یا اصطلاحاً دچار نكروز می شوند كه یك وضعیت غیر قابل برگشت است. به همین دلیل جدا شدگی پرده شبكیه یك اورژانس چشم پزشكی تلقی می گردد.
سوراخ شبكیه (Retinal tear)
سوراخ شبكیه معمولاً در اثر كشش ناگهانی بخشی از شبكیه ایجاد می شود. كره چشم به طور طبیعی توسط ماده ژله مانندی به نام زجاجیه پر شده است. در سنین كودكی و جوانی زجاجیه قوام نسبتاً زیادی مثل سفیده تخم مرغ دارد و در نتیجه تحرك زیادی ندارد و با فشاری كه در داخل به شبكیه وارد می كند آن را سر جای خود، چسبیده به دیوار خارجی چشم نگه می دارد، به علاوه در سنین جوانی زجاجیه در برخی از مناطق اتصالات محكمی به شبكیه دارد. اما به تدریج با افزایش سن زجاجیه قوام خود را از دست می دهد و حالت شل و آبكی پیدا می كند، در نتیجه هم میزان حركت آن زیاد می شود و هم اتصال آن به شبكه سست می شود. در این حالت معمولاً بخش های عقبی زجاجیه از شبكیه جدا می شود، این حالت را جدا شدگی زجاجیه خلفی(posterior vitrous detachment) می گویند كه حالت بسیار شایعی است و در نهایت در اكثر افراد مسن اتفاق می افتد. جدا شدگی زجاجیه خلفی به خودی خود بی خطر است و فقط باعث ایجاد مگس پران (وجود یك سایه متحرك در میدان بینایی) می شود، اما گاهی اوقات در زمان جدا شدن زجاجیه از شبكیه، بخشی از شبكیه نیز كشیده می شود و یك پارگی یا سوراخ در شبكیه ایجاد می شود. از آنجا كه سوراخ پرده شبكیه زمینه ساز اصلی جدا شدگی پرده شبكیه است لازم است كلیه افرادی كه جدیداً مگس پران پیدا كرده اند تحت معاینه دقیق چشم پزشكی قرار گیرند تا در صورت وجود سوراخ در پرده شبكیه اقدام درمانی لازم برای آنها انجام گیرد.

جدا شدگی پرده شبكیه : (Retinal detachment)

جدا شدگی پرده شبكیه در واقع به معنای جدا شدن لایه های عصبی حساس شبكیه از لایه رنگدانه دار شبكیه است (كه مسؤل تغذیه و متابولیسم شبكیه می باشد). از آن جا كه این عارضه در صورت عدم درمان مناسب باعث كاهش شدید بینایی می شود تشخیص و درمان سریع آن اهمیت فراوانی دارد.

جدا شدگی پرده شبكیه به سه شكل اتفاق می افتد:

نوع اول كه شایعترین شكل جدا شدگی شبكیه است در اثر ایجاد سوراخ در شبكیه پدید می آید، به این صورت كه پس از ایجاد سوراخ در شبكیه، زجاجیه كه حالت آبكی پیدا كرده از راه سوراخ به پشت شبكیه نفوذ می كند و آن را از لایه های خارجی تر جدا می كند. تموج مایع همراه با حركات سر و تأثیر نیروی جاذبه باعث گسترش جدا شدگی شبكیه می شود، به همین دلیل این نوع جدا شدگی پرده شبكیه می تواند به سرعت پیشرفت كند و باعث جدا شدن كامل شبكیه گردد.
نوع دوم كه جدا شدگی كششی (tractional detachment) نام دارد وقتی اتفاق می افتد كه رشته های زجاجیه یا بافت های غیر طبیعی از سمت داخل شبكیه را تحت كشش قرار دهند و آن را از روی بافت های زیرین بلند كنند. این حالت بیشتر در افراد دیابتی اتفاق می افتد.
نوع سوم جدا شدگی شبكیه كه چندان شایع نیست در اثر تراوش یا ترشح غیر طبیعی مایع در حد فاصل شبكیه و بافت های زیرین اتفاق می افتد. این حالت معمولاً ناشی از التهاب، خونریزی یا توده های غیر طبیعی داخل چشم است و به ندرت بصورت خود به خودی اتفاق می افتد.
چه كسانی بیشتر در معرض جدا شدگی شبكیه قرار دارند؟

عوامل مختلفی باعث افزایش خطر ابتلا به جدا شدگی شبكیه می شود. مهمترین این عوامل عبارتند از:

سن: جدا شدگی شبكیه به صورت خودبه خودی در افراد زیر 40 سال نادر است و معمولاً در افراد بالای 50 سال رخ می دهد.
نزدیك بینی شدید: در این حالت پرده شبكیه نازك و آسیب پذیر است و احتمال ایجاد سوراخ در آن بیشتر از حالت عادی است.
سابقه جراحی چشمی
دیابت
سابقه خانوادگی جدا شدگی شبكیه یا سابقه این بیماری در چشم دیگر فرد.
ضربه شدید به سر و صورت یا چشم
بیماری، التهاب یا تومور داخل چشمی
علائم و نشانه ها

جدا شدگی پرده شبكیه می تواند علائم مختلفی را ایجاد كند:

دیدن جرقه های نور در میدان بینایی (به ویژه اگر بخشی از شبكیه تحت كشش باشد احتمال بروز این علامت بیشتر است)
دیدن اجسام شناور در جلوی چشم كه ممكن است به صورت مگس پران، لكه های تاریك یا تار عنكبوت دیده شود.
تغییر شكل و كج و معوج شدن اشیاء مثل وقتی كه فرد از پشت یك شیشه موجدار به چیزی نگاه می كند.
احساس وجود پرده یا سایه در جلوی چشم
كاهش دید ناگهانی
باید توجه داشت كه جدا شدگی پرده شبكیه باعث درد یا قرمزی چشم نمی شود و در مراحل ابتدایی هیچ تغییری در ظاهر چشم ایجاد نمی كند. بنابراین در صورت بروز هر یك از مشكلات فوق در اسرع وقت به چشم پزشك مراجعه كنید.

بررسی و تشخیص

وقتی بیماری با علائم فوق الذكر به چشم پزشك مراجعه می كند، چشم پزشك با معاینه شبكیه، جدا شدگی شبكیه را تشخیص می دهد. برای این منظور معمولاً لازم است مردمك با قطره های مخصوص باز شود و شبكیه با یك وسیله مخصوص به نام افتالموسكوپ بررسی شود. پزشك در این معاینه با بررسی محل و اندازه و نوع جدا شدگی شبكیه در مورد روش درمانی مناسب تصمیم گیری می كند.

در موارد نادری كه مثلاً به علت خونریزی، دیدن شبكیه با دستگاه افتالموسكوپ مقدور نباشد سونوگرافی چشم می تواند اطلاعات مفیدی در مورد وسعت، محل و گاهی علت جدا شدگی شبكیه در اختیار پزشك قرار دهد.

edameye matlab ro dar topice badi bebinid