آنچه که لازم است درباره شیر بدانیم

شیر غذای نسبتاً کاملی است و کلیه مواد مغذی را به مقدار کافی و با ترکیبات مناسب برای ادامه حیات خصوصاً رشد کودک در دو سال اول زندگی دارا می باشد .

ساختار اجزای اصلی شیر عبارت است از :
۱ - لیپدها
۲ - پروتئین ها
۳ - ازت غیرپروتئین
۴ - کربوهیدراتها
۵ - املاح
۶ - بعضی فلزات و شبه فلزات ( عناصر نادر )
که مقادیر این اجزا برای گونه های مختلف حیوانی فرق می کند .

عوامل مؤثر بر ترکیبات شیر عبارتند از :

۱- وراثت
۲ - دوره شیردهی
۳ - سن
۴ - تغذیه
۵ - محیط
۶ - روش شیردوشی
۷ - عفونت غدد پستان

مواد مغذی شیر
مواد مهم شیر عبارتند از : پروتئین ، کلسیم ، فسفر ، بعضی از انواع ویتامینهای گروه B و ویتامین A

پروتئین شیر گاو پروتئین با کیفیت بالا محسوب می شود زیرا حاوی اسیدهای آمینه ضروری بوده که بدن ما قادر به ساختن آنها نمی باشد و باید از طریق غذا به بدن ما برسند .

پروتئین شیر به دو گروه عمده کازئین و پروتئینهای محلول در سرم شیر طبقه بندی می شوند که هریک به نوع خود متشکل از گروههای کوچکتری هستند .

شیر یک منبع مهم کلسیم بوده که اگر به مقدار کافی مصرف شود مقداری از مصرف روزانه کلسیم بدن را تأمین نموده و همچنین سرعت جذب کلسیم بدلیل وجود ویتامین D موجود در شیر افزایش می یابد .

شیر دارای ۸ ویتامین محلول در آب و چهار ویتامین محلول در چربی ومنبع بسیار خوبی از ویتامینهای B۲ و B۱۲ می باشد .

عملیات فرآیند شیر
شامل تست های کنترل کیفیت در هنگام دریافت شیر و بررسی تقلبات احتمالی از قبیل تعیین نقطه انجماد جهت تجسس آب اضافی موجود در شیر ، اندازه گیری اسیدیته و انجام تست جوش شیرین ، تعیین شمارش باکتریها جهت درجه بندی شیر از لحاظ بهداشتی ، تصفیه کردن و پاستوریزاسیون و یا استریلیزاسیون و هموژنیزاسیون می باشد .

انواع شیر
شیر خام : شیری است که هیچگونه عملیاتی بر روی آن انجام نگردیده است .
شیرکامل : شیر است که چربی آن گرفته نشده است .
شیرپاستوریزه :

شیری است که در درجه حرارت ۷۲ درجه سانتیگراد به مدت ۱۵ ثانیه تمام میکروبهای بیماریزای آن از بین رفته است و در این درجه حرارت طعم پخته در شیر ایجاد نگردیده و بر ارزش تغذیه ای آن اثر مهمی نمی گذارد .

شیراستریلیزه :

در حال حاضر فرآیند استریلیزاسیون شیر به روش UHT روند رو به توسعه ای داشته که در این روش محصول در درجه حرارت ۱۳۵ تا ۱۵۵ درجه سانتی گراد بمدت ۲ تا ۵ ثانیه قرار گرفته و سپس یا با استفاده از اتوکلاو و یا فرآیند UHT مجهز به پرکن آسپتیک انجام می شود که معمولاً استرایلیزاسیون مداوم و مدرن غالباً به روش UHT به همراه پرکن اسپتیک اطلاق می گردد .

مقادیر توصیه شده از گروه شیر و فرآورده های آن جهت مصرف روزانه :
سن – تعداد واحد
کودکان ۳-۱ ساله — ۳ واحد
کودکان ۸-۴ ساله — ۳ واحد
کودکان ۱۲-۹ ساله — ۴ واحد
بزرگسالان ۵۰-۱۹ ساله — ۳ واحد
بزرگسالان ۵۰ ساله به بالا — ۳ واحد
زنان شیرده — ۴ واحد
زنان باردار — ۳ واحد
معدودی از نوزادان بعلل ژنتیکی قادر به هضم قند شیر نبوده که در این افراد نوعی آنزیم مخصوص که قند شیر را تجزیه می کند ( لاکتاز ) وجود نداشته و در صورت مصرف شیر به اسهال مبتلا می گردند زیرا مقدار زیاد لاکتوز در روده باریک تجزیه نشده و پس از ورود به روده بزرگ بوسیله باکتریها تخمیر و تولید اسید و گاز می نماید که در چنین مواردی برای جلوگیری از کمبود کلسیم میتوان به جای شیر از ماست و دوغ و یا پنیر استفاده نمود .

توصیه های بهداشتی
شیر پاستوریزه را حتماً در داخل یخچال بین درجه حرارت ۰-۴ درجه سانتی گراد به مدت حداکثر ۴۸ ساعت نگهداری کرد . از مصرف شیرخام اکیداً خودداری گردد .
جوشانیدن شیر تأثیر مخربی بر روی ویتامینهای موجود در آن گذاشته لذا باید سعی شود حتی الامکان از شیرپاستوریزه استفاده شود .
بعد از مصرف شیر پاستوریزه شیشه خالی را با آب سرد شستشو دهید .
از انداختن درب آلومینیمی و اشیاء خارجی به داخل شیشه شیر خودداری نمائید .

* در هنگام خرید شیر به نکات زیر بر روی بسته بندی توجه نمائید :
۱ - داشتن پروانه ساخت از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی
۲ - دارا بودن تاریخ تولید و انقضاء مصرف
۳ - داشتن بسته بندی سالم