آموزش سه ذکر اساسی

قال على(علیه‎السلام):

«یا كُمَیْلُ! قُلْ عِنْدَ كُلِّ شِدَّة «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ» و قُلْ عِنْدَ كُلِّ نِعْمَة «اَلْحَمْدُلِلّهِ» تُزْدَدْ مِنْها، وَ اِذا اَبْطَأَتِ الاَْرْزاقُ عَلَیْكَ «فَاسْتَغْفِرِ اللهَ» یُوَسَّعُ عَلَیْكَ فیها»؛ «اى كمیل: در مواجهه با هر مشكلى بگو: «لا حول و لا قوّة الاّ بالله» خداوند كفایت آن مشكل را مى‎كند و هرگاه نعمتى به تو رسید بگو: «الحمدلله» تا سبب فزونى نعمت گردد، و هرگاه روزى تو به تأخیر افتاد، «استغفار كن» كه باعث گشایش روزى است!»(1)





شرح و تفسیر
از سوى معلمى بزرگ همچون حضرت على(علیه‎السلام) براى شاگرد مستعدّى چون كمیل، سه ذكر بسیار عالى و مهم براى سه هدف بزرگ بیان شده است. آرى همه چیز در نزد معصومین (علیهم‎السلام) هست؛ حتى اوراد و اذكار، و نیازى به دیگران نمى‎باشد. گفتن سه ذكر فوق، در سه زمان مخصوصى كه در روایت آمده است، آثار مهمى دارد؛ ولى آنچه كه مهم است توجه به این نكته كه: «ذكر، فقط لقلقه زبان نیست» بنابراین، اگر به مفهوم این ذكرهاى جالب، توجه نكنیم و پیام آنها را در جامعه پیاده نكنیم، آن آثار را نخواهد داشت.

معناى ذكر «لا حول و لاقوّة الا بالله» این است كه تمام قدرت‎ها به دست خداست و حلاّل همه مشكلات اوست و هر چه هست از ناحیه اوست. اگر این معنى را باور كنیم و در نتیجه با تمام وجود به در خانه او برویم و ایمانمان به این مفاهیم قوى شود، یعنى حالتى شبیه حالت غریق در دریا پیدا كنیم، كه جز قدرت خداوند به هیچ چیز دیگر فكر نكنیم، خداوند در مشكلات ما را كفایت خواهد كرد.

معناى ذكر «لا حول و لاقوّة الا بالله» این است كه تمام قدرت‎ها به دست خداست و حلاّل همه مشكلات اوست و هر چه هست از ناحیه اوست.
پیام ذكر «الحمدلله» این است كه با رسیدن به نعمتى مغرور نشویم و حقیقتاً نعمت را از جانب او بدانیم، از آن سوء استفاده نكنیم، بخل نورزیم، در این صورت نه تنها نعمت باقى مى‎ماند، بلكه فزونى مى‎یابد.

و ذكر سوم(استغفرالله) نیز چنین است. معناى استغفار این است كه دیگر به سراغ گناه نرویم؛ زیرا یكى از عوامل معضلات اقتصادى در جامعه، گناهان است، جامعه گناهكار جامعه فقیرى نیز خواهد بود. (2) البتّه بروز این مشكلات به هنگام گناه، زنگ بیدارباشى است براى مؤمنان.

با این بینش، بروز مشكلات فوق، خود، نعمت است، بدین جهت خداوند كفار را به حال خود رها كرده و براى بیدارى آنها زنگ بیدارباش نمى‎زند، تا در گناهان خویش غرق شوند.



پی‎نوشت‎ها:

1. بحار الانوار، ج 74، ص 270.

2. براى آگاهى بیشتر از آثار گناهان در دنیا، به كتاب تحقیقى پیرامون نماز باران، ص 81 به بعد، مراجعه كنید.

برگرفته از کتاب 110 سرمشق از سخنان حضرت على(علیه‎السلام)، آیة الله مکارم شیرازی .