بلفارواسپاسم (Blepharospasm

بلفارواسپاسم به معنای پلك زدن غیر ارادی یا بسته شدن غیر ارادی پلك ها است. بلفارواسپاسم یك عارضه پیش رونده عصبی است كه بیشتر در زنان میانسال و سالمند اتفاق می‌افتد. شایعترین شكل بلفارواسپاسم،" بلفارواسپاسم خود به خودی خوش خیم" (Benign Essential Blepharospasm) است كه به صورت بسته شدن مكرر غیر ارادی پلك ها تظاهر می كند.

بلفارواسپاسم در حقیقت نوعی دیستونی است. دیستونی به معنای انقباض غیر ارادی مكرر و طولانی در یك عضله یا گروهی از عضلات می باشد.

بلفارواسپاسم چگونه شروع می شود؟

بلفارواسپاسم معمولاً به صورت تدریجی ایجاد می شود. در ابتدا ممكن است فرد فقط احساس خشكی چشم یا حساسیت به نور داشته باشد و هیچ انقباض عضلانی غیر ارادی وجود نداشته باشد. پس از مدتی تحریك چشم (مثلاً نور خورشید، باد خنك، سرو صدا، حركات سریع سر یا چشم) و استرس عصبی باعث شروع حملات بلفارواسپاسم می شود. با پیشرفت بیماری شدت و فراوانی حملات بیشتر می شود به طوری كه گاهی بسته شدن پلك ها تا چند ساعت طول می كشد و فرد عملاً برای چند ساعت نابینا می شود. این حالت گاهی آنقدر شدید است كه موجب ناتوانی و شرمندگی فرد از حضور در اجتماع می شود و عملاً فرد را منزوی می كند. در این حالت احتمال بروز افسردگی نیز وجود دارد.

معمولاً فشارهای روحی و استرس- مثلاً حضور در محیط های نا آشنا- باعث شدیدتر شدن بلفارواسپاسم می شود. در حالت خواب معمولاً بلفارواسپاسم متوقف می شود. به علاوه تمركز بر یك فعالیت خاص، معمولاً باعث كمتر شدن حملات بلفارواسپاسم می گردد.

علت ایجاد بلفارواسپاسم چیست؟



علت ایجاد بلفارواسپاسم چیست؟

به نظر می رسد كه بلفارواسپاسم ناشی از نوعی از اشكال در عملكرد "عقده‌های قاعده ای مغز" باشد. عقده های قاعده ای بخشی از مغز هستند كه در تنظیم حركات هماهنگ عضلات دخالت دارند. البته هنوز به طور دقیق نمی دانیم كه چه مشكلی باعث بروز بلفارواسپاسم می شود. در بیشتر موارد بلفارواسپاسم به صورت خودبه‌خودی و بدون هیچ علت مشخصی ایجاد می شود. البته در بسیاری از افراد، خشكی چشم عامل محركی باشد كه در افراد حساس باعث شروع بلفارواسپاسم شود. گاهی بلفارواسپاسم یا انواع دیگر دیستونی در افراد یك خانواده بروز می كند، بنابراین شاید زمینه های ارثی و ژنتیكی در بروز آن مؤثر باشند.

بلفارواسپاسم چگونه تشخیص داده می شود؟

بلفارواسپاسم با توجه به علائم بالینی تشخیص داده می شود. برای تشخیص بلفارواسپاسم نیاز به آزمایش یا عكس برداری خاصی وجود ندارد. انجام اقدامات پاراكلینیك تنها وقتی ضروری است كه بخواهیم احتمال مشكلات همراه (مثلاً وجود تومور) را رد كنیم.

درمان

درمان های دارویی: از آنجا كه علت اصلی ایجاد بلفارواسپاسم مشخص نیست، هیچ داروی اختصاصی برای درمان آن وجود ندارد. داروهای ضد تشنج، داروهای آرام بخش و داروهای ضد افسردگی داروهایی هستند كه معمولاً برای كنترل بلفارواسپاسم به كار می روند. پاسخ افراد مختلف به داروهای مختلف متفاوت است و نمی توان از قبل پیش بینی كرد كه كدام دارو برای فرد خاصی مناسب‌تر است. اغلب لازم است فرد، داروهای مختلف را تحت نظر پزشك امتحان كند تا مشخص شود كه كدام دارو برای وی مناسب تر است. به هر حال درمان دارویی در بلفارواسپاسم چندان موثر نیست. در بهترین حالت، استفاده از دارو تنها باعث بهبود نسبی و گذرا می شود. به علاوه بسیاری از بیماران هیچ پاسخ مناسبی به درمان دارویی نمی دهند.

تزریق بوتوكس: در حال حاضر بهترین روش درمان بلفارواسپاسم تزریق بوتوكس است كه در كشور ما با نام تجاری دیسپورت عرضه می شود. بوتوكس نام تجاری پروتئین پیچیده ای است كه از یك باكتری به نام كلوستریدیوم بوتولینوم استخراج می شود. بوتوكس پس از تزریق در محل، جذب پایانه های عصبی می شود كه به عضلات فرمان می دهند. در این پایانه ها بوتوكس مانع آزاد شدن یك واسطه شیمیایی به نام استیل كولین می شود كه مسئول انقباض عضلات است. در نتیجه نوعی فلج موقتی در عضلات ایجاد می شود كه بین 3 تا 6 ماه طول می كشد.

وقتی بوتوكس به صورت موضعی به داخل عضلاتی تزریق می شود كه مسوول بسته شدن پلك هستند، این عضلات فلج می شوند و دیگر قادر به انقباض نیستند، در نتیجه علائم بلفارواسپاسم برطرف می شوند. معمولاً اثر تزریق پس از یكی دو هفته ظاهر می شود و 3 تا 6 ماه باقی می ماند. پس از این مدت لازم است تزریق بوتوكس مجدداً تكرار شود. البته در معدودی از بیماران پس از یكی دو بار تزریق علائم برطرف می شود، اما این حالت شایع نیست و معمولاً لازم است تزریق بوتوكس هر 3 تا 6 ماه یكبار تكرار گردد. تزریق بوتوكس روش بسیار مؤثری در كنترل علائم بلفارواسپاسم است به طوری كه در بیش از 90 تا 95% موارد باعث بهبود قابل توجه فرد می شود. البته تزریق بوتوكس می تواند عوارضی از قبیل افتادگی پلك، تاری دید یا دوبینی ایجاد كند اما كلیه این عوارض گذرا هستند و حداكثر ظرف مدت 6 ماه برطرف می گردند.

جراحی: جراحی معمولاً برای مواردی بكار می رود كه یا تزریق بوتوكس هیچ اثر مفیدی نداشته است و یا فرد به انجام تزریقات مكرر علاقه ای ندارد. شایعترین روش جراحی كه برای درمان بلفارواسپاسم به كار می رود برداشتن عضله یا میكتومی (Myectomy) است. در این روش قسمتی از عضلاتی كه مسوول بستن پلك هستند با جراحی برداشته می شوند. این روش در 70 تا 80% موارد باعث بهبود علائم بلفارواسپاسم می شود. اما عوارض عمل جراحی بیشتر از تزریق بوتوكس است، به علاوه عوارض تزریق بوتوكس برگشت پذیر است اما عوارض عمل جراحی اغلب غیر قابل برگشت است.

درمان های حمایتی: همانطور كه گفته شد استرس و فشار عصبی معمولاً باعث بدتر شدن بلفارواسپاسم می شود. آموزش بیمار و اطرافیان و حمایت موثر افراد خانواده از فرد مبتلا به بلفارواسپاسم می تواند نتایج مفیدی در كنترل علائم داشته باشد.

باید توجه داشت كه حملات شدید بلفارواسپاسم می تواند تا چندین ساعت فرد را عملاً نابینا كند. ایمن سازی محیط زندگی فرد اهمیت زیادی دارد تا در صورت بروز چنین شرایطی خطری برای فرد پیش نیاید.

بلفارواسپاسم می تواند موجب بروز اضطراب، افسردگی و انزوای فرد شود. درمان اضطراب و افسردگی در این شرایط می تواند عملكرد فرد را بهبود بخشد.

استفاده از عینك های آفتابی تیره به دو علت به مبتلایان بلفارواسپاسم كمك می كند. اول آنكه عینك آفتابی با جلوگیری از تابش نور شدید به چشم، مانع از تحریك چشم شده و تا حدی از بروز حمله بلفارواسپاسم جلوگیری می كند. ثانیاً عینك تیره با پنهان كردن چشم، مانع از آن می شود كه سایرین متوجه پلك زدن غیر عادی فرد شوند، در نتیجه حضور در اجتماع را برای فرد آسان تر می كند.

استفاده از قطره های اشك مصنوعی و مرطوب كننده های چشم برای درمان خشكی چشم و درمان التهاب پلك (بلفاریت) با كاهش تحریك سطح چشم ممكن است به كنترل حملات بلفارواسپاسم كمك كند.

با توجه به ماهیت مزمن بیماری و مشكلاتی كه این عارضه در روابط اجتماعی فرد ایجاد می كند، در برخی از كشورها گروه های حمایتی برای مبتلایان به بلفارواسپاسم به وجود آمده است. در كشور ما متأسفانه هنوز چنین تشكیلاتی وجود ندارد.