اسطوره سیزیف

اسطوره سیزیف [Le Mythe de Sisyphe]. اثر تحقیقی آلبرکامو (1913-1960)، نویسنده فرانسوی، که در 1942 منتشر شد. این کتاب را تقریباً نمی‌توان از بیگانه جدا دانست. زیرا «حساسیت مبتنی بر پوچی» را که فضای رمان بیگانه از آن تشکیل شده است توصیف و تحلیل می‌کند و بنابراین، می‌توان گفت که قرینه فلسفی آن است. از سطر نخست، خودکشی به عنوان «یگانه مسئله فلسفی» واقعاً جدی تلقی شده است و این از لحظه‌ای است که شخص به جنبه مضحک حیاتش آگاهی یافته است، یعنی لحظه‌ی کشف فقدان هرنوع دلیل برای زیستن ونیز بی‌معنا دانستن همه تلاشهای روزمره، احساس پوچی را در او جایگیر کرده است. آنگاه یگانه مسئله‌ای که مطرح می‌شود دانستن این نکته است که آیا احساس «پوچی» لزوماً به خودکشی می‌انجامد. نویسنده همه رفتارها و همه تلاشهای ذهن را از نظر می‌گذراند و با این نگرش همه‌جانبه که ناتوانی ذهن را برملا می‌کند، تعریف روشن‌تری از پوچی به دست می‌دهد. انسان که هیچ راه بیرون‌شدنی ندارد مراحل زندگانی خود را در درون هزارتویی از «دیوارهای پوچ» می‌گذراند وکافی است که چشم بگشاید تا ببیند که چگونه سرش از همه‌سو به این دیوارها برمی‌خورد. ولی شاید کافی باشد که چشم خِرَد روشن‌بین خود را ببندیم؛ آنگاه است که آلبرکامو چیزی را که «خودکشی فلسفی» می‌نامد پیشنهاد می‌کند. در واقع، خودکشی فلسفی چیزی نیست جز نفی روشن‌بینی خود، زیرا با نفی آن می‌توانیم پوچی را نیز ،چون نمی‌بینیم، نفی کنیم. این راه حل که برای اندیشه کافی است؛ برای زندگی واقعی کافی نیست، زیرا در این زندگی، منطق «پوچی» حکم می‌کند که من خودم را بکُشم. اگر خود را بکشم، شعوری را که متکای بینش «پوچی» است نابود می‌کنم، یعنی در واقع انسان را از میان برمی‌دارم تا مشکلش را از میان بردارم؛ و این البته راه حل نیست. آنگاه کامو راه حلی حقیقی پیشنهاد می‌کند و آن عصیان است: عصیان دائماً خرَد انسانی را وامی‌دارد تا با پوچی بستیزد. تنها عصیان می‌تواند به بشر بُعد حقیقیش را ببخشد، زیرا جبر زندگی ما را وابسته به مبارزه‌ای می‌کند که همواره نو به نو می‌شود. پوچی از میان نمی‌رود، ولی پیوسته عقب می‌نشیند و با هریک از عقب‌نشینیهایش زندگی ما بزرگتر می‌شود. آنگاه شعور می‌تواند وارد سلسله اعمال روزانه ما شود، زیرا پیروزی‌اش مهلت موقت نیست، بلکه بشارت پیروزی تازه‌ای است. این اثر تحقیقی با نوشته بعدی کامو با عنوان عصیانگر کامل می‌شود.