**مادر**

مادر
اثری از ماکسیم گورکی [آلکسی ماکسیموویچ پیشکوف، 1868-1936)، نویسنده روس،
که به صورت پاورقی در 1908 در مجله زنانی (دانش) منتشر شد. از میان آثار
مردمی نویسنده، این رمان، به دلیل ویژگی انقلابی‌اش، مهم‌ترین اثر او
شمرده می‌شود. قهرمان رمان زنی است میانسال به اسم پلاگیا ولاسووار که
زندگی را در فقر گذرانده و در سکوت و خاموشی رنج برده است و سرانجام
متقاعد شده است که زندگی جز این نمی‌تواند باشد. شوهرش کارگر دائم‌الخمری
بوده که سالها او را کتک می‌زده است. زن، پس از مرگ شوهر،‌ با تنها پسرش
پاول زندگی می‌کند. پاول کارگری است جوان، باهوش، و علاقه‌مند به کتاب، که
بعدها به انقلابیون می‌پیوندد، چون معتقد است که یگانه راه مبارزه با جهل
و ظلم همین است. بعد از مرگ پدر، پاول دیگر می‌تواند هر کتاب ممنوعه‌ای را
به همراه ببرد و بخواند و دوستان هم قطارش را، که همگی معتقد به اهداف
انقلاب‌اند، به خانه دعوت کند. اوایل، پلاگیا از بحث و جدل آنها هیچ سر در
نمی‌آورد، ولی چیزی نمی‌گذرد که میل به آزادی را در خود احساس می‌کند و پی
می‌برد که حق حیاتی هم می‌تواند داشته باشد؛ روز به روز با افکار و
آرزوهای پسرش و رفقای او مشارکت بیشتری پیدا می‌کند. وقتی پاول غیاباً
محکوم به تبعید می‌شود، مادرش در فعالیتهای مخفی که وی برای نجات مردم
می‌کرد جای او را می‌گیرد. پلاگیما کماکان از جانب پلیس تحت تعقیب است.
سرانجام، در عرصه نبرد و در کنار همردیفانش، دشنام می‌خورد و زیر لگد
می‌افتد و بعد هم قربانی می‌شود. این زن قربانی که هنگام مرگ فقط فریادی
به نشانه عصیان سرداده است، نمونه واقعی تفکر انقلابی شناخته می‌شود.
منتقدین روس او را «مظهر عصر خود» نامیده و رمان را گواه زنده‌ای
دانسته‌اند که مولف اعماق اجتماع در مورد مبارزات انقلابی پرولتاریای روس
ارائه داده است. این کتاب، به عنوان اثری برجسته، برای اولین بار در قلمرو
ادبیات روس تحلیل منسجمی از شرایط زندگی اجتماعی به دست داده است، و
قهرمان داستان، ضمن غوطه‌ور شدن در چنین شرایطی،‌ نه تنها با بن‌بست و یأس
و ناامیدی رو به رو نمی‌شود، بلکه حتی درهایی هم به سوی آینده می‌گشاید.
اگر برخی خرده گرفته‌اند که نویسنده درمورد گفتگوهای بین شخصیت‌های رمان
دچار عبارت‌پردازی شده است، دلیلش این است که جنبه تغزلی – رزمی اثر همه
چیز را تحت الشعاع قرار داده است؛ ضمن این که از نظر روان‌شناسی، صفحات
زیادی از این کتاب تحسین‌برانگیز است و در ردیف پراحساس‌ترین صفحاتی است
که گورکی نوشته است.